Postigli smo dogovor sa gradonačelnicom Grada Niša da se 11.januara 2023.godine, u 10:00, povodom osobođenja grada Niša, prvi put položi venac i održi pomen ispred spomen obeležja na Starom groblju znamenitom Nišliji Todoru Stankoviću (1852–1925), nacionalnom radniku, konzulu i prvom načelniku sreza niškog.
U okviru nacionalnog projekta kulture sećanja podržali smo i građansku inicijativu stanovnika oipštine Palilula da se obeleži, Spomen – pločom, mesto na Tvrđavi gde je Todor Stanković, po naredbi generala Milojka Lešjanina, a uz saglasnost kralja Milana, 11. januara 1879.istakao srpsku zastavu iznad Stambol kapije, čime je Niš ušao u sastav Kraljevine Srbije posle petvekovnog ropstva pod Turcima,
“Nedavne aktivnosti i obilazak gradonačelnice Niša Dragane Sotirovski i njenih saradnika opštini Palilula, na lokaciji Staro groblje, pokazuje da smo bili apsolutno u pravo kada smo organizovano krenuli sa komunalnim uređenjem prostora Staro groblje. Smatram, kaže Bratislav Vučković, predsednik opštine Palilula da je obaveza svih nas-lokalnme vlasti tako i potomaka nišlija koji su sahranjeni na Starom groblju da zajedno brinemo o ovom prostoru. Uz podršku Grada, opštine Palilula , Crkve, u saradnji sa Zavodom za zaštitu spomenika kulture, drugim nadležnim ustanovama potrudićemo se da Staro groblje konačno dobije izgled memorijalnog parka.
OBRAZLOŽENjE:
1/ Građanska inicijativa za obeležavanje Spomen – pločom mesta na Tvrđavi gde je znameniti Nišlija Todor Stanković (1852 – 1925), nacionalni radnik, konzul i prvi načelnik sreza niškog, istakao srpsku zastavu, na dan oslobođenja Niša, posle petvekovnog ropstva pod Turcima, 11. januara 1879.
2/ Pomen i odavanje pošte na Starom groblju ispred spomenika Todoru Stankoviću.
Na naučnom skupu „110.god. od mobilizacije Gvozdenog puka u oslobodilačkim ratovima Srbije- srpska vojska u istoriji i tradiciji“, održanom u Narodnom muzeju Toplice u Prokuplju od 7- 9-okt.2022. saopšten je rad: Todor P. Stanković / Nišlija/: nacionalni radnik, konzul Kraljevine Srbije u Prištini / 1890- 1893- 1890/,učesnik Balkanskih ratova.
Todor P. Stanković (Niš,1852 – Beograd,1925), po testamenetarnoj želji ekshumiran i sahranjen u Nišu na Starom groblju 1927. Spomenik i danas postoji, očuvan i u dobrom stanju/. Bio je nesumnjivo ličnost nacionalnog formata: učesnik svih oslobodilačkih ratova Srbije / 1876/ 78, 1912/13, 1914/18., doajen srpskog novinarstva, diplomata od karijere – generalni i vice-konzul u Staroj Srbiji /konzul u Prištini. Kosovskom vilajetu i gen. konz. u Skoplju/, političar, član Liberalne, a potom Nacionalne stranke, odan dinastiji Obrenovića i uvažavan od din. Karađorđevića / od 1903/, prvi načelnik grada Niša posle oslobođenja od Turaka / 29. decembra po starom kal.11. jan. po novom/, istoriograf i pisac, jedan od osnivača Narodne odbrane ..i dr.
Prilikom oslobođenja Niša ot Turaka, posle petvekovnog ropstva, po naredbi generala Milojka Lešjanina, a uz saglasnost kralja Milana, istakao je srpsku zastavu na Tvrđavi, iznad Stambol kapije, čime je Niš ušao u sastav Kraljevine Srbije.
U svom autobiografskom spisu USPOMENE koji se nalazi u Arhivu SANU u Beogradu / objavljene 1996. kao posebna knjiga/ o tom svom činu T. Stanković zapisao je sledeće:Čim je predaja izvršena, Komandant kora /M. Lešjanin/ naredio mi je da pobodem srpsku zastavu na gradskom bedemu, nad samim glavnim ulazom u tvrđavu, što sam uz pripomoć dva vojnika i učinio. Niš je naš /.
Kao zaslužnog Nišliju 1937, ondašnja gradska uprava je donela odluku da mu se postavi spomen bista, te je po tom nalogu , Slavko Miletić vajar, izradio njegovu bistu /model u gipsu/ koja se čuva u Muzeju, u zbirci Istorija umetnosti.
Predlažemo,kao prvoj ličnosti Gradske opštine Palilula, a pokrenete inicijativu obeležavanje mesta Spomen pločom, gde je istaknuta /zavijorila/ srpska trobojka, u okviru proslave 11. janaura, Dana oslobođenja Niša od Turaka i održi pomen ispred spomenika Todoru Stankoviću.
Smtramo kao moralni i pravedni čin, u okviru kulture sećanja na zaslužne Nišlije, ovom prilikom na T. Stankovića, da se ovom inicijativom, odaje zasluženo priznanje našim precima, i ukazuje na to da u sadašnjosti ovakvi primeri, spadaju u civilizacijske tekovine našega naroda! Tim pre, što je vaša Opština uz podršku Grada, podržala brojne istorigrafske projekte.
GRADSKA OPŠTINA PALILULA NIŠ
