Najnovija zaštitna arheološka istraživanja rimske infrastrukture u Nišu otkrila su impozantan deo akvadukta u dužini od preko 90 metara na lokalitetu Rimski akvadukt – Gornjomatejevačka, u naselju Pantelej. Istraživanja sprovodi Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš u saradnji sa Odeljenjem za arheologiju Filozofskog fakulteta Univerziteta u Beogradu.
Tokom prethodnih godina na više lokacija u okolini Niša otkrivani su delovi akvadukta – na Ardiji, Podviniku, u blizini Donjeg Matejevca, kao i na trasi gasovoda Niš–Dimitrovgrad i nastavka Somborskog bulevara. Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš je do potpuno istražio oko 300 metara ove rimske građevine i sa velikom sigurnošću utvrdio trasu akvadukta.
„Rimski akvadukt koji je predmet brojnih arheoloških istraživanja Zavoda, čak sedam puta u proteklih pet godina, predstavlja, za sada jedini utvrđen, glavni pravac vodosnabdevanja antičkog Naisusa. Rimski akvadukt predstavlja linijski arheološki objekat i može se direktno uporediti sa savremenim linijskim infrastrukturnim objektima iz oblasti vodosnabdevanja. Akvadukti predstavljaju značajne pokazatelje nivoa razvoja građevinarstva i inženjerstva u rimsko doba”, navode iz Zavoda.
Akvadukt se sastojao iz dva glavna dela – keramičkog cevovoda i zidane vodovodne konstrukcije. Keramički cevovod datira iz perioda kada je antički Naissus dobio status municipijuma, dok se zidani kanal vezuje za vreme vladavine cara Konstantina i urbanog razvoja grada u tom periodu.
Prema pretpostavkama stručnjaka, rezervoar u koji se ulivala voda verovatno se nalazio na prostoru današnje Pantelejske kasarne, odakle je sistemom manjih distributivnih akvadukata sveža voda dalje dopremana u grad.
„Dosadašnjim istraživanjima Zavoda za zaštitu spomenika kulture Niš, u potpunosti je istraženo ukupno oko 300 m rimskog akvadukta i sa velikom sigurnošću je ustanovljena trasa ovog akvadukta. Ono što nedostaje za bolje razumevanje sistema vodosnabdevanja grada Niša jeste rezervoar koji je bio odredište ovog akvadukta”, dodaju iz Zavoda za zaštitu spomenika kulture.
Iako otkrića potvrđuju značaj arheološkog nasleđa Niša, evidentirano je i da su brojni delovi akvadukta uništeni ranijim građevinskim radovima. Zavod podseća da je uništavanje ili oštećenje arheološkog nasleđa ozbiljno krivično delo, predviđeno Krivičnim zakonikom.
U istraživanjima učestvuje više od 15 arheologa, studenata i saradnika, a cilj je prikupljanje podataka za dalje planiranje gradnje, uz očuvanje arheološkog nasleđa.
