Nikoljdan je najčešća srpska krsna slava. Slavi se 19. decembra i posvećena je Svetom Nikoli, zaštitniku dece, učenih ljudi, trgovaca, mornara, putnika uopšte. Slava Sveti Nikola je strogo posna slava jer pada u vreme Božićnog posta i nikako je ne treba pripremati i dočekivati goste sa mrsnom trpezom.
Istraživanje je pokazalo da 30 odsto Srba slave ovu slavu. Po jednom podatku iz 1939, u Beogradu, sa Zemunom i Pančevom, bilo je 73.605 svečara, iz čega je zaključeno da je „zaista tačno da pola Beograda slavi svetog Nikolu“.
Sveti Nikola ili Nikoljdan se uvek slavi 19. decembra, na dan kada je ovaj svetitelj umro 345. godine nove ere. Pretpostavlja se da se kao porodična slava obeležava od samog početka primanja hrišćanstva, ali pouzdani podaci postoje da se slavi od XIII veka nakon reformi koje je Sveti Sava uveo u pravoslavlje srpskog naroda.
Sveti Nikola se smatra zaštitnikom moreplovaca, putnika, siromašnih, dece, učenih ljudi i trgovaca. Poznat je po velikodušnosti i brojnim dobročinstvima koje je činio, želeći da pomogne čistog srca, iz iskrenih hrišćanskih pobuda. Trudio se da se za njegova dobra dela ne sazna da ih je on učinio. Predanje kaže da je deci krišom kroz prozor ili u cipele ostavljao poklone.
Nadaleko je poznata i priča kako je tri sestre iz siromašne porodice u Patari spasao da se ne odaju bludničenju tako što je tajno porodici poklonio vreće zlata. Zahvaljujući tome, kult Svetog Nikole nije rasprostranjen samo kod pravoslavnih hrišćana, već i kod katolika kod kojih je poznat i kao Božić Bata.
Upokojio se 19. decembra 345. godine (odnosno 6. decembra po gregorijanskom kalendaru). Prvobitno je sahranjen u Sabornoj crkvi Mirlikijske mitropolije. Međutim, njegove mošti prenete su u Italiju, u manastir Svetog Jovana Preteče u Bariju, krajem XI veka, tačnije 1096. godine, nakon što su Turci zauzeli Likiju, te je postojao osnovan strah kako bi mošti svetitelja mogle biti oskrnavljene od strane turskih osvajača. Tri godine kasnije, u Bariju je sagrađena i veličanstvena crkva posvećena ovom svetitelju.
