Na trasi buduće železničke obilaznice oko Niša, arheolozi Zavoda za zaštitu spomenika kulture ponovo su dokumentovali ostatke rimskog akvadukta – ključne infrastrukture za vodosnabdevanje antičkog Naisusa.
Tokom istraživanja u dužini od oko 40 metara, potvrđeno je da akvadukt i dalje prati već poznatu strukturu, sa dve glavne razvojne faze: starijom, keramičkog cevovoda, i mlađom, zidanim kanalom sa revizionim šahtom.
„Rimski akvadukt predstavlja specifično arheološko nasleđe, jer se radi o linijskom arheološkom objektu. Zavod za zaštitu spomenika kulture Niš, sprovodeći zaštitna arheološka istraživanja u okviru različitih projekata kako urbanog tako i infrastrukturnog razvoja, u poslednjih pet godina, čak šest puta je istraživao rimski akvadukt, na nekoliko različitih lokaliteta u gradu i neposrednoj okolini”, saopštili su iz Zavoda.
Od 2020. do danas, istraživanja su obuhvatila lokalitete Pod Vinik i Pod Vinik 2, zatim Prevalac kod Donjeg Matejevca, Gornjomatejevačku ulicu, kao i lokalitet Ardija, gde je otkriven i najnoviji segment. Na osnovu otkrivenih delova, može se pretpostaviti trasa akvadukta kroz današnji grad – od predela iznad Kamenice, niz Gornjomatejevačku ulicu, preko Somborskog bulevara i Pantelejske kasarne, do centralnog dela nekadašnjeg Naisusa, na prostoru današnje Tvrđave.
„Izvorište nije pouzdano utvrđeno, ali se pretpostavlja da se nalazi na Srećkovom vrelu, iznad Kamenice. Svežu pijaću vodu je dovodio do rezervoara u blizini grada (odakle je voda distribuirana potrošačima), čiji je položaj za sada nepoznat”, navode iz Zavoda za zaštitu spomenika.
Akvadukt datira iz perioda između 3. i 5. veka, a njegova gradnja najverovatnije je započeta kada je Naisus dobio status grada u okviru Rimskog carstva. Prvobitno je bio izveden kao keramički cevovod, ali je u vreme cara Konstantina, usled širenja grada i povećanja potreba za infrastrukturom, nadograđen zidanim kanalom.
Tokom više istraživačkih sezona, ustanovljeno je da je akvadukt na više mesta oštećen ili potpuno uništen usled gradnje.
„Apelujemo na građane i pravna lica da ne uništavaju arheološko nasleđe, jer to predstavlja krivično delo”, ističu iz Zavoda.
Ukupna dokumentovana dužina rimskog akvadukta do sada iznosi oko 200 metara, što Niš čini jednim od retkih gradova sa očuvanim i istraženim tragovima antičke infrastrukture.
